Lianie O’Neill is ‘n rekenmeester van Dante Deo Rekenmeesters in Rayton

Dit is daardie tyd van die jaar waar alles nou tot ‘n stilstand kom en ’n mens terugkyk (met ‘n effense heimwee) na dit wat was en nie weer sal wees nie. Dit is ook ‘n tyd wat nuwe vooruitsigte wink en koppe oortyd begin werk met idees vir die toekoms.

Jy het die idee, kreatiwiteit, hulpbronne en sakekennis – al wat ontbreek is die finansiële kennis rondom die belasting-implikasie ten opsigte van elke besigheidsvorm. Jy onthou vaagweg iets in die matriek bedryfsekonomie-handboek oor ondernemingsvorme, maar dis omtrent dit.

Lianie O’Neill

Keuses
Wat kies ek en hoekom? ‘n Goeie riglyn is om elke vorm van eienaarskap se voor en nadele op te weeg en ook aan die hand van jou eie behoeftes te ontleed. Wat vir een entrepreneur gaan werk, gaan nie noodwendig vir die volgende een dieselfde voordele inhou nie.

Die keuse sal ook beïnvloed word deur ander faktore, soos die hoeveelheid eienaars of mense betrokke, kapitaalbehoefte en aanspreeklikheid vir skuld. Kom ons pluk gou die bedryfs-handboek uit en vergelyk die algemeenste vorms:

Eenmansaak
Dié soort onderneming behoort aan een mens. Die eienaar dra alleen die kapitaal by, is verantwoordelik vir al die risiko’s en neem al die winste of verliese, en bestuur gewoonlik die onderneming self (met of sonder hulp). Die eienaar is verantwoordelik vir persoonlike inkomstebelasting teen die voorgeskrewe koerse vir individue – vanaf 18% tot 45%.

Vennootskap
‘n Minimum van twee en maksimum van 20 (beperking statutêr opgelê) mense gaan ‘n ooreenkoms aan – mondeling of skriftelik – om tot almal se voordeel ‘n onderneming te bedryf. Elke vennoot deel in die winste en verliese in ‘n ooreenkomsverhouding en elkeen is ook gesamentlik en afsonderlik aanspreeklik vir die skuld van die vennootskap. Elke vennoot is verantwoordelik vir persoonlike inkomstebelasting soos in die geval van ‘n eenmansaak, maar net op sy persentasie van die wins.

Private maatskappy
Alhoewel nuwe beslote korporasies nie meer geregistreer kan word nie, word bestaande BK’s ingevolge die Maatskappywet Nr 71 van 2008 ook hier geklassifiseer. ‘n Private maatskappy besit sy eie regspersoonlikheid, onafhanklik van sy aandeelhouers en die aanspreeklikheid van aandeelhouers is beperk. 

Daar is sekere formaliteite verbonde aan die oprig van dié soort ondernemingsvorm. Winste (dividend) word verdeel en uitbetaal volgens die aandeelhouding. Oorblywende wins word belas teen 28% (huidige koers).

BTW
Ongeag die ondernemingsvorm wat jy kies, sal ‘n verpligte BTW-registrasie moet plaasvind sodra die omset R1 miljoen oorskry in enige 12 maande tydperk.