Angie Kleijn

Statebybels wat in die Engelse Oorlog van 1899 tot 1902 deur Nieu-Seelandse troepe gebuit is, het lank ná die oorlog, danksy die geslagsregisters voor in, hulle pad terug gevind na Witpoort en Boschkop.

Daar is nog van dié Boerebybels wat vandag terug gestuur kan word weens die navorsingswerk van Nigel Robson, ‘n senior regeringshistorikus in Nieu-Seeland, wat op soek is na die afstammelinge van die Bybels se vroeëre eienaars.

Lede van Nieu-Seeland se berede magte brand ‘n plaas in 1901 af. Kyk na die dooie skape in die voorgrond. Daar word bespiegel dat die foto deur ‘n soldaat, William Raynes, geneem is
Bron: nzhistory.govt.nz

In Oktober 1903 het die Nieu-Seelandse ‘Manawatu Evening Standard’ berig dat die pa van een van die troepe wat in Suid-Afrika geveg het, ‘n Boerebybel na die burgemeester van Christchurch City, Thomas Edward ‘Tommy’ Taylor (1862-1911), gestuur het sodat die Bybel aan sy regmatige eienaar, Peter van der Berg van Boschkop, terug besorg kon word.

Dié Bybel het Peter se testament en ‘n lok hare, wat met ‘n blou lint vasgebind is, bevat asook ‘n paar aandenkings, soos Kerskaartjies.

In 1911 het die predikant van Oamaru, JD Russell, aan die Nieu-Seelandse minister van verdediging geskryf. Hy het gevra dat die familiebybel van Joachim Frederick Sarel Mentz van die Ongegund-plaas op Boschkop, terug gestuur moet word. Sekere bronne sê dat dié plaas naby die Van der Bergs op Boschkop was, maar ander sê dat dit in die Heilbron distrik was.

Die Nieu-Seelandse berede troepe in die Engelse Oorlog in Suid-Afrika. Die foto is in 1900 geneem
Foto: Ref AWM P00413.007

Witpoort
In 1928 het Patrick Joseph Mulhern van Nieu-Seeland die regering se hulp gevra om die regmatige eienaar te soek van ‘n Bybel wat hy op Sondag 28 Julie 1901 uit ‘n brandende Boere-opstal in die Witpoort-distrik verwyder het toe hy in die Sewende Nieu-Seelandse Berede Afdeling diens gedoen het.

Dié opstal het aan die Janse van Vuurens behoort en die Bybel is in 1930, ongeveer drie jaar ná MP Janse van Vuuren se dood, aan sy seun, BM Janse van Vuuren, gestuur. Hy het glo dieselfde name as sy oupa, wat die Bybel oorspronklik besit het, gehad.

Vandag wil Nigel Robson baie graag uitvind of daar nog afstammelinge van dié familie is. Hy het ‘n hele aantal oorspronklike regeringsrekords oor die Janse van Vuurens se Bybel, wat hy graag aan die mense sal wil stuur.

‘n Paar ruiters van die Sewende Nieu-Seeland Berede Magte met ‘kos’ wat hulle gebuit het. Dit lyk na skape en eende
Bron: allaboutenfields.co.nz

Oorleef
Die Janse van Vuurens se opstal is ongeveer ‘n jaar ná die Slag van Witpoort (16 Julie 1900) afgebrand. Vandag nog is die verskansings wat in die oploop na die Slag van Witpoort gebou is, op die Bronberg se riwwe vanaf Zwavelpoort en Tierpoort tot by Witpoort te siene.

Generaal Louis Botha se magte het vanaf die Pienaarsrivierstasie in ‘n halfmaan oos gestrek. Dié magte is op 10 Julie al  langs die Bronberg deur generaal French en sy 7 500 troepe aangeval.

In die nag van 15 Julie het generaal Ben Viljoen se kommando nader aan die oostelike Britse stellings by Witpoort beweeg en het hulle aanval teen dagbreek begin. Hulle was op die punt om die veldslag te wen, toe die Kanadese teenaanval vanaf die suide gekom het en die Boere na Bronkhorstspruit verdryf het.

Terloops, vandag is daar ‘n monument in Nova Scotia, Kanada, wat die Slag van Witpoort herdenk.

‘n Statebybel wat aan Tjaart de Wet behoort het
Foto: A3aan Pinterest

Afgebrand
Opstalle soos dié van die Janse van Vuurens is as deel van veldmaarskalk Kitchener se verskroeide aarde-beleid afgebrand. Dié beleid het berus op die vernietiging van die Boere se voorraadbasis deur hulle plaashuise af te brand, vee dood te maak, lande te verbrand en hulle vrouens en kinders in konsentrasiekampe te gooi.

Historikus, Nigel Robson van Wellington Nieu-Seeland, sê dat die meeste Nieu-Seelanders baie min van die Nieu-Seelandse praktyke in die Engelse Oorlog weet. Hy is besig om ‘n boek, ‘Well Done, Little New Zealand’, te skryf. Dié boek is gebaseer op die studies wat hy vir sy meestertesis gedoen het en hy sê dat hy mense bewus wil maak van wat in die Engelse Oorlog gebeur het, veral die plundering van Bybels.

Die oorspronklike Wanganui-museum waar die Bybel uitgestal is wat die geboortes van Anna Margaritha Adriana in 1877 en Margaritha Isabella J Van Rensburg in 1878 aandui
Foto: Whanganui Regional Museum

Nigel se navorsing wys dat ‘n Bybel, wat aan ‘n Fritz-familie behoort het, in 1901 in die Nieu-Seelandse parlementsbiblioteek uitgestal is. Die ‘Ohinemuri Gazette and Upper Thames Warden’ van 10 Augustus 1903 verwys na ‘n berig, genaamd ‘Loot’, in die ‘New Zealand Tablet’. Die berig lui dat ‘n Boerebybel wat aan Joseph Johannes Fritz behoort het, deur die premier uit ‘n Wellingtonse pandjieswinkel ‘gered’ is. Die berig sê dat die Bybel in die oorlog “gesteel is deur diewe in kakie”.

‘n Monument vir die Slag van Witpoort in Nova Scotia, Kanada
Foto: Wikipedia

Uitstal
‘n Familiebybel is deur soldaat George Powell in die huis van ‘n onbekende boere-magistraat in Arundel, Engeland gevind. Voor in die Bybel is die geboortes van Anna Margaritha Adriana in 1877 en Margaritha Isabella J Van Rensburg in 1878 aangedui.

George het dié Bybel na Nieu-Seeland geneem waar dit in die Wanganui-museum uitgestal is. Party besoekers aan die museum was hewig ontsteld oor die versameling van geplunderde Boerebybels en wou hê dat dit aan die oorspronklike eienaars terug gestuur moet word.

Nigel vertel dat die Wellington Peace and Humanity Society kort ná die oorlog in 1902 die spreekbuis was vir diegene wat gevra het dat die Bybels terugbesorg moet word.

In 1903 het Nieu-Seelandse koerante berig dat Boerebybels reg oor Nieu-Seeland uitgestal, opgeveil en in pandjieswinkels verkoop word. Daardie selfde jaar het Richard Seddon, die eerste minister van Nieu-Seeland, ‘n beroep op die gemeenskap gedoen dat Boerebybels wat in die oorlog van plase af “verdwyn” het, terug gestuur moet word.

In 1903 het Richard Seddon, die eerste minister van Nieu-Seeland, ‘n beroep op die gemeenskap gedoen dat Boerebybels terug gestuur moet word Foto: History Hit

Die burgemeester van Christchurch City, Thomas Edward ‘Tommy’ Taylor, het in 1903 seker gemaak dat Peter van der Berg van Boschkop sy Bybel terugkry Foto: Radaris .

Statebybel
Vir die Boeregesinne was hulle Statebybels dikwels die enigste boek wat hulle Voortrekker-voorsate op die Groot Trek die binneland in saamgeneem het. Voor in dié Bybels is die familie se stamregister opgeteken en die verlies daarvan was onvervangbaar.

Die Statebybel, wat in 1637 verskyn het, is so genoem omdat die State-generaal, hoogste gesag in Nederland, ’n groot deel van die koste van die Bybelvertaling uit die oorspronklike tale gedra het. Daar is besluit dat dit in alle skole en kerke van die land gebruik sou word.

Tussen 1637 en 1651 het 300 000 eksemplare in Holland, wat toe ‘n bevolking van ongeveer 1,8 miljoen mense gehad het, verskyn. Pare wat gaan trou het, het ’n ‘Statenbijbel’ as trougeskenk gekry en die Bybel was deel van die mense wat uit Holland na Suid-Afrika geïmmigreer het se geestelike besit.

Vandag is daar so min Statebybels steeds in familiebesit dat diegene wat wel hulle voorsate se Bybels het, ‘n hele storie daaroor kan vertel. In die afgelope jare het Die Bronberger oor twee sulke Bybels in ons kontrei berig – die Schoeman- en die Malan-familiebybel.

Boerekrygers met wapens en die kleiner Bybels wat op kommando saamgeneem is
Foto: Matruh Pinkham Pinterest

Schoeman
In Augustus 2018 het ons berig dat Rita Matthee van Rayton die Schoeman-familiebybel, wat kenners skat so 350 jaar oud is, in haar besit het. Dié is ‘n Bybel wat dwarsdeur die Groot Trek noordwaarts gekom het en wat die verskroeide aarde-beleid in die oorlog oorleef het.

Dié Bybel was in die 1870’s reeds stokoud, want baie van sy bladsye, wat uitmekaar begin val het, is met koerante uit daardie era vasgeplak. Die gelap-en-stop vertel ‘n verhaal van sy eie en wys dat die Bybel baie jare in die Pretoria-omgewing spandeer het.

Een van die bladsye is reggemaak met ’n koerant wat die datum Zaterdag 5 Junie 1875 dra. In die Bybel was ook ‘n tere liefdesbrief, ‘n raaiselagtige lok grys hare en ’n handgemaakte boekmerk van koerantpapier.

Rita Matthee van Rayton se Schoeman-familiebybel, wat kenners skat so 350 jaar oud is

Nog ‘n uitbeelding van die Slag van Witpoort by die monument in Nova Scotia, Kanada Foto: Military Wikia

Malan
In April 2016 het ons vertel dat Floors Steenkamp van Brandbach die Statebybel wat sy oupagrootjie, Gerhardus Teodorus Malan, aangeskaf het, in sy besit het. Dié oupagrootjie was een van die Voortrekker Daniël Malan, bekend as Daan Akkerboom, se kinders. Hy is Daan Akkerboom genoem oor die akkerbome wat hy in 1853 op die plaas geplant het.

Voor in die ‘Bijbel’ staan daar dat hy gedruk is “door last van de hoog-Mog. Heeren Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden en volgens het besluit van de Synode Nationaal gehouden te Dordrecht”.

Volgens Nigel Robson is daar ‘n sterk moontlikheid dat nog Boerebybels in Nieu-Seeland te vinde sal wees. Hy werk saam met die Erfenisstigting in Pretoria om Boerefamilies op te spoor wat familiebybels in die oorlog verloor het.

Stuur vir Nigel ‘n e-pos: This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it of vir Estelle Pretorius by die Erfenisstigting: This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it . Skakel die Erfenisstigting by 012-325-7885 of 012-323-9050.

Wyle Floors Steenkamp van Brandbach met sy oupagrootjie, Gerhardus Teodorus Malan, se Statebybel .

Nigel Robson Foto: Verskaf . .