Lang Piet Marais, ’n oom van die digter Eugene Marais, het in die middel tot laat 1800’s bekend gestaan as die langste man in Pretoria. Daar bestaan vandag nog ’n plakkaat van Lang Piet en die dwerg King Coffee – die langste en kortste man in Pretoria.

Lang Piet Marias en King Coffee - die langste en kortste man in toeka se Pretoria.
Foto: Engelbrecht, SP, Eeufees-Album. Pretoria se eerste eeu in beeld

Presies hoe lank en hoe kort dié twee was, is nie bekend nie. Dié foto was oral in Pretoria te koop en toe Lang Piet later ’n vername man geword het, het hy glo probeer om al die foto’s in die hande te kry en te vernietig. Hy het dit nie reggekry nie want die stadsraad van Pretoria het so eeu later weer ’n groot plakkaat van dié foto gemaak.

Was die herdruk van die plakkaat ’n blote aardigheid of was dié langste en kortste mans mense wat uitstaan in Pretoria se geskiedenis? Volgens Rosa Swanepoel se Pretoria Geselsbrief is daar nie veel bekend oor die kort mannetjie nie. Hy het in Engels bekend gestaan as King Coffee en in Afrikaans as Generaal Koffie. Koerantberigte verwys na hom as ’n dwerg wat sing- en dansvertonings gegee het by onthale in Pretoria. Met sy vertrek na Europa in 1875 het die waarnemende president selfs vir hom en reisgenoot Brodrick ’n afskeidsete gegee.

In 1876 is daar berig dat hy in London woon – heel moontlik as deel van ’n sirkusvertoning. Hy het in 1877 terug gekeer na Pretoria, maar is in 1878, toe hy 23 jaar oud was, uitgenooi na ’n tentoonstelling in Parys en die koerante het berig dat sy klere en juwele te koop was.

Opgesluit
Oor Eugene Marais se oom Lang Piet is daar baie meer bekend. Petrus Johannes Marais is op 22 Mei 1838 in die Kaapprovinsie gebore op die plaas Nectar. Hy vestig hom in ongeveer 1861 in Pretoria. Knap twee jaar later was hy een van die veroordeeldes wat met die burger-oorlog in 1863 bedags opgesluit is. Hy het die lang ure van die dag verkort met sy vioolspel. Eugene Marais het later amusante herinneringe uit die tyd van dié moeilikhede aan Gustav Preller vertel wat dit in sy boek, ‘Ou Pretoria’, opgeteken het.

Blykbaar het die gebeure te doene gehad met ongelukkighede tussen Generaal Schoeman en Kommandant Paul Kruger en sy Rustenburgse kommando.

Verskeie handelaars en winkeliers was aan Schoeman se kant en Paul Kruger het hulle een vir een laat vang, beskuldig van hoogverraad en met 500 riksdalers beboet. Die wat botweg geweier het om te betaal, is in die dag in die blok toegesluit. Snags kon hulle weer huis toe gaan. Die blok het op ’n lap kweekgras agter die Goewermentsgebou onder die koelte van’n groot seringboom gestaan.

Noord-westelike hoek van kerkplein na 1887.
Foto: Rosa Swanepoel se elektroniese fotoversameling

Besig
Lang Piet was ’n besige man met baie ondernemingsgees en sy naam het voortdurend in die koerante van daardie tyd, die Staatskoerant en De Volkstem, verskyn. Dié berigte vertel dat Lang Piet op 8 Augustus 1864 in ’n Volksraadsverkiesing verloor het met vyf stemme; dat hy ’n mynmaatskappy gestig het en later direkteur van die Lydenburg Gold Prospecting Co en aandeelhouer in Transvaal Mining was; verskeie winkel- en dranklisensies aan hom toegestaan is; dat hy woonhuise en erwe gekoop en verkoop het; en’n vrywillige bydrae gemaak het vir die aankoop van ammunisie.

Lang Piet het op verskeie komitees gedien soos die een vir die stigting van ’n skool vir jong dames; ’n komitee vir die stigting van ’n hoërskool; en hy
was voorsitter van die komitee vir die stigting van ’n perdereisiesklub. Daar is ook berig dat hy alles sou verkoop en sy winkels sou verhuur om na Europa te vertrek, maar dit bleik dat hy knap nege maande daar was en in Desember 1875 terug gekeer het na Pretoria. Lang Piet het heelwat eiendomme in Pretoria besit, soos Nigel House en die huis wat later bekend gestaan het as‘Ulundi House’.

Nigel House was blykbaar die eerste dubbelverdieping huis in Pretoria en die tuine om die huis het amper die hele blok tussen Schoeman-, Pretorius- en Prinsloostrate beslaan. Die huis word later ’n hotel en het bekend gestaan as die ’nigel House Hotel’.

Kerkplein
Hy het ’n erf op die noordwestelike hoek van Kerkplein, wat eers aan kaptein Struben behoort het, besit. Een van die geboue wat later op die erf gestaan het was bekend as die Marais-gebou. Bygaande foto van die noordwestelike hoek van kerkplein na 1887, wys die noordelike deel van die poskantoorgebou met die ingang na die kantoor van die Siviele Kommissaris aan die linkerkant.

Die volgende drie geboue op die foto is al drie op die erf wat tot 1866 aan Kaptein Struben behoort het. In 1866 adverteer hy ’n huis op Kerkplein te huur sinkdak met agt kamers, kombuis, winkel enkantoor. Dit is die middelste gebou op die foto en die winkel is regs daarvan.

Toe Lang Piet in 1875 oorsee gaan, het hy die volgende advertensie in De Volkstem geplaas: Winkel op Kerkplein te huur. 15ft x 21ft met stoep. Winkel 11ft x 15ft, stoor 30ft x 11ft, kantoor 11ftx 11ft. Standard Bank se eerste tak in Pretoria is in 1877 in die Maraisgebou tussen die poskantoor en
die gebou van De Vries & Marais geopen.

Vir meer inligting oor Ou Pretoria, kontak Rosa Swanepoel by This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it .