Ons kyk terug na tydskrif-voorblaaie van ‘n honderd jaar gelede – van mode- tot motorfiets-tydskrifte vanaf Amerika tot Frankryk en Brittanje – en probeer uitvind hoeveel Afrikaanse tydskrifte en koerante in Desember 1913 bestaan het.

In 1913 was Afrikaans ‘n jong taal en Afrikaanse koerante en tydskrifte was maar skaars. Publikasies wat ons vandag goed ken, het toe nog nie bestaan nie. ‘De Burger’ het in 1915 in Kaapstad begin, ‘De Huisgenoot’ in 1916,  ‘Het Volksblad’ in 1916 in Bloemfontein, en ‘Landbouweekblad’ en ‘Die Boervrouw’ in 1919.

Mylpale
Die eerste koerante aan die Kaap was almal tweetalig, wat toentertyd Hollands en Engels beteken het. ‘Cape Town Gazette and and African Advertiser / Kaapsche Stads Courant en Afrikaansche Berigter’ was amptelik die eerste koerant in ons land en het in 1800 uitgekom. In die Betaafse periode (1803-06) het die blad as ‘Kaapsche Courant’ verskyn.

In 1830 verskyn ‘De Zuid-Afrikaan’. Hy smelt in 1884 saam met ‘Ons Land’ wat tot 1932 uitgegee is.

In 1844 word ‘De Natalier’ en ‘Pietrmaritzburgsche Trouwe Aantekenaar’ gestig. In 1846 verskyn ‘The Natal Witness’ as tweetalige weekblad. Hy word vandag nog as Engelse dagblad uitgegee en is die oudste publikasie in ons land wat ononderbroke uitgegee word.

Oudste
‘Kerkbode’ is die oudste Afrikaanse publikasie. Hy het in Januarie 1849 as ‘De Gereformeerde Kerkbode in Zuid-Afrika’ tot stand gekom.

Kerkbode is die oudste Afrikaanse publikasie

Noord
In 1857 word ‘De Staats Courant’ die eerste koerant noord van die Vaalrivier. ‘Volkstem’ is in 1873 deur Pretoriase uitgewer-redakteur, Jan F Celliers, gestig. Die koerant het die eerste keer as weekblad in Pretoria op 8 Augustus 1873 verskyn en later tweeweekliks onder die naam ‘De Volksstem, Nieuws- en Advertentieblad’.

Volkstem’ is in 1873 gestig

Regte Afrikaners
‘Die Afrikaanse Patriot’, mondstuk van die Genootskap van Regte Afrikaners, kom in Januarie 1876 uit. Verskeie Hollandse koerante het in daardie jare in die Paarl verskyn, soos ‘De Paarl’, ‘De Kolonist’, ‘Voorwaarts’ en ‘Het Dagblad’.

‘n Deel van die eerste bladsy van die eerste uitgawe van ‘Die Afrikaanse Patriot’ op 15 Januarie 1876

Oorlog
‘Ons Klintjie’ verskyn in 1896 en teen die uitbreek van die Engelse Oorlog in 1899, was ‘Ons Land’ in Kaapstad, ‘De Express’ in Bloemfontein en ‘De Volksstem’ en ‘Land en Volk’ in Pretoria goed gevestig.
In 1904 is ‘Het Western’ – die voorloper van die latere Bloemfonteinse ‘Volksblad’ – in Potchefstroom gestig. ‘Die Afrikaanse Patriot’ sluit in 1905 toe die uitgewers gelikwideer word en ‘n nuwe maatskappy, ‘Paarl Drukpers Maatskappy Beperk’ kom daaruit voort wat ‘n nuwe tweetalige blad, ‘Paarl Post’ begin. Dié blad en drukkery bestaan vandag nog.

Brandwag
‘Die Brandwag’ is in 1910 in die noorde van die land gestig.

Die Brandwag van 1 Desember 1913

Groei
In 1912 maak ‘Die Week’ – ‘n publikasie waaruit die latere ‘Afrikaanse Pers’, ‘Die Vaderland’ en ‘Dagbreek’ sou groei – sy verskyning in Pretoria.

Die buiteblad van die eerste uitgawe van ‘Die Week’ op 23 Februarie 1912

‘Het Volk’
In 1913 maak ‘Het Volk’, wat eintlik bloot ‘Die Week’ met nuwe naam en eienaar was, sy verskyning. ‘Het Volk Drukkers & Uitgevers Maatschappij Beprkt’ is op 13 September 1913 met adv Tielman Roos, dr Hjalmar Reitz en prok HS Webb as direkteure, geregistreer. Die koerant is deur Verbeek se Atlas Drukkery en Bindery, in Pretoria gedruk.

Die buiteblad van die eerste uitgawe van ‘Het Volk, een nationaal en landbouw blad’ op Vrydag 19 September 1913

Oorsee
Teen 1913 was ‘n reuse verskeidenheid oorsese tydskrifte reeds goed gevestig. Ons plaas die voorblaaie van ‘n eeu gelede van tydskrifte wat moontlik vandag nog aan lesers bekend is.

‘St Nicholas Illustrated Magazine for Boys and Girls’ se Kerskous-uitgawe, Vol XLI, No 2, Desember 1913

‘Vogue’ se Desember 1913 voorblad . .

George Carlson se 25 Desember 1913 uitgawe van ‘Life’ . .

Die ‘La Vie Parisienne’ van 6 Desember 1913 kondig die aankoms van die ‘Bedonette’-dans aan

‘n Desember 1913 voorblad van die Britse tydskrif, ‘The Motor Cycle’ .

Anna Pavlova pryk op die Desember 1913 voorblad van ‘Dress and Vanity Fair’ . . .

‘Boys’ Life’, die Boy Scouts se amptelike tydskrif, se Desember 1913 voorblad deur Norman Rockwell . .

‘Electric Vehicles’ se Desember 1913 voorblad. Die Ohio Electric Motor Car Company se Brougham-model wat in Chicago bekendgestel is, pryk op die voorblad

Die Art Young illustrasie op die voorblad van Desember 1913 se ‘The Masses’, ‘n Amerikaanse tydskrif oor kuns en politiek

‘Musician’ se Desember 1913 voorblad . .

‘Harper's Bazar’ (Harper's Bazaar) Kersfeesuitgawe van December 1913 .

Harrison Fisher se Desember 1913 “Cosmopolitan’ voorblad . . .

‘Good Housekeeping’ se Desember 1913 voorblad . . .

Die Desember 1913 uitgawe van ‘The Technology Review – related to the Massachusetts Institute of Technology’ wat ons vandag as die wêreldbekende MIT ken