Al ooit gewonder hoe die politieke spotprente van die 1880’s en 90’s gelyk het? Een van dié tydperk se bekendste spotprenttekenaars het sy loopbaan by pro-Britse publikasies in die Kaapse kolonie begin en dit is eers toe hy in Pretoria begin werk het, dat hy sy ware kleure kon wys.

Kapenaar William Howard Schroeder het in die laat 1880’s na die ou Transvaal geïmmigreer en spotprente vir ‘The Press’ - die voorganger van ‘Pretoria News’ - geteken. Schroederstraat in Groenkloof is na hom vernoem, maar hy het ook die spelling ‘Schröder’ gebruik.

William Howard Schroeder

Oudste
William is in 1851 in Kaapstad gebore. Hy was die oudste in ‘n gesin van vier seuns en ses dogters. Blykbaar was hy nooit ‘n baie gesonde kind nie en het hy die geselskap van ‘n boek of tekenmaterial bo dié van maats verkies.

Hy was by ‘Tot Nut van 't Algemeen’ in Kaapstad op skool, waar die kunsonderwyser, Charles Fanning, gesien het dat William baie talentvol was en hom probeer aanmoedig het om op kuns te konsentreer.
Charles was net so teruggetrokke soos William en alhoewel hy ‘n goeie kunsonderwyser was, was hy te bang om sy eie kunswerke uit te stal of te verkoop. Hy was bevrees dat hy konfliksituasies met ander kunstenaars nie sou kon hanteer nie.

Toe die 14-jaar-oue William deur sy familie se haglike finansiële situasie gedwing is om die skool te verlaat, kon sy onderwyser Charles hom nie help om verdere kunsopleiding te kry nie.

Die spotprent getiteld ‘Lord Randolph leaves the Transvaal’

Werk
William moes eenvoudig net begin werk, maar is gelukkig deur ‘n firma aangestel wat swart-en-wit foto’s ingekleur het. Later is hy deur die fotograaf, SB Barnard, aangestel. In die 12 jaar wat William vir hom gewerk het, het hy aandklasse in kuns begin loop. Hy het eers onder Thomas Lindsay van die Roelandstraat Kunsskool studeer en later onder Thomas se opvolger, W McGill.

Terwyl hy besig was om te studeer, het William as vryskut spotprenttekenaar vir verskeie publikasies begin werk en het portretstudies van bekendes gedoen. Sy spotprente is deur ‘Cape Argus’, ‘Het Volksblad’, ‘The Lantern’ en ‘Excalibur’ gebruik.

Een van sy eerste werke was ’n portret van James Barry vir ‘Zingari’ in 1871. Dié publikasie het William se werk gepubliseer tot hulle in 1875 toegemaak het.

William se heel laaste spotprent voor sy dood – gepubliseer in ‘The Press’ in 1892. Die byskrif lees: “The race for the presidential cup of the South African Republic, 1892”

Kuns
William het sy eerste uitstalling van skilderye in 1871 gehou, ongeveer ‘n jaar voor sy pa se dood. William se pa, John, is in 1872 aan dit wat hulle toentertyd watersug genoem het, oorlede. Die verantwoordelikheid vir die gesin se welvaart het nou op William, as oudste seun, se skouers geval.

Hy het kunsklasse begin gee en meer op die skilder van portrette gekonsentreer. Terselfdertyd het hy verskeie toekennings vir sy skilderye ontvang en is in 1875 as kurator van die Kaapstadse Kunsmuseum aangestel.  

‘Knobkerrie’
In 1884 help William om ‘The Knobkerrie’ in Johannesburg te stig. Hy het dié publikasie vir ongeveer twee jaar aan die gang gehou met sy eie spotprente en artikels wat hy geskryf het.

Die kunstenaar Daniël Cornelis Boonzaier het later genoem dat sy grootste inspirasie die werk van William Howard Schroeder was en dat hy groot bewondering vir die humoristiese ‘Knobkerrie’ gehad het. Boonzaier het William ontmoet toe van sy eie spotprente vir publikasie aanvaar is.

‘The Knobkerrie’

Beleid
Met William se 12-jaar-lange spotprent bydrae aan ‘The Lantern’ in die Kaap moes hy pro-Britse redaksionele beleid handhaaf wat ‘n bespotting van die Zuid-Afrikaansche Republiek wou maak. Die kritiek teen William se spotprente van Paul Kruger, was dat hy altyd simpatie getoon het en geweier het om groteske karikature van die president te maak.

William het in 1889 besluit om die Kaapkolonie te verlaat en Transvaal toe te trek. Nadat hy vryskutwerk vir verskeie joernale aan die Rand gedoen het, is hy deur ‘The Press’ in Pretoria aangestel.
Volgens Kevin Vernon in sy boek - ‘Penpricks, the drawing of South Africa’s political battlelines’ - het dié Engelse koerant die Zuid-Afrikaansche Republiek ondersteun en William kon uiteindelik spotprente teken soos hy dit self wou doen.

Nog een van William se Lord Randolph Churchill spotprente. Die onderskrif lees: “He came in with the locusts and departed with them, a sadder – if not wiser – man”

Churchill
Die beste voorbeelde hiervan is die reeks spotprente oor Lord Randolph Churchill wat William in 1891 vir ‘The Press’ gedoen het. Een van dié spotprente wys hoe Lord Randolph Churchill, Winston se pa, die Transvaal vernederd verlaat. Hy kruip weg en trek ‘n driebeen potjie agter hom aan, met die etiket “leuens en oorloop van onverteerbare kos’.

President Kruger word in ‘n baie meer positiewe lig gestel as die spotprente wat William in die pro-Britse koerante gedwing is om te teken. In een van sy bekendste spotprente van Paul Kruger dra hy die sweep van openbare mening en hou ‘n klomp papiere vas, getiteld ‘Brieven aan de Daily Graphic’, wat klaarblyklik deur Churchill geskryf is.

Spotprent getiteld ‘Lord Randolph Churchill in South Africa’

Siek
Dit is in dié tyd wat William ook ‘n kommissie gekry om ‘n portret van Oom Paul te doen. William se vrou en kinders het intussen getrek en hy sou by hulle aansluit sodra hy klaar was met sy kommissie-werk. Hy het onverwags siek geword en is in die ouderdom van 41 jaar op 4 Augustus 1892 in Pretoria aan longontsteking dood.

‘The Press’ het William se lewensverhaal as ‘n bylaag gepubliseer en die fondse wat hulle uit die verkope daarvan gekry het, is na sy familie gestuur. Hy is in die Kerkstraat-begraafplaas begrawe en bewonderaars het ‘n gedenkplaat by sy graf opgerig.